لانه سازی

بسیاری از گونه های مورچه، لانه های پیچیده می سازند، در این میان گونه های وجود دارند که برای زندگی، سازه های دائمی نمی سازند و خانه به دوش هستند

مورچه ها می توانند لانه های زیر زمینی بسازند یا آن ها را روی درختان بنا کنند، این لانه هارا می توان در زمین، زیر سنگ ها یا الوارها، ساقه های توخالی یا حتی میوه بلوط یافت

موادی که مورچه ها از آن برای ساخت کلونی استفاده میکنند، بسیار متنوع است، عمده ترین این مواد عبارتند از، خاک و مواد گیاهی

مورچه ها با دقتی ویژه مکان  لانه ی خود را انتخاب می کنند، گونه های خاصی از مورچه ها، از مکان هایی که دارای مورچه های مرده هستند، دوری می کنند، چرا که این مکان های نشان دهنده ی وجود آفات یا بیماری هستند، این مورچه ها به محض مشاهده ی اولین نشانه ی خطر، لانه های بنا شده خود را به سرعت ترک می کنند

مورچه های ارتشی، لانه های دائمی نمی سازند، مورچه های ارتشی کارگر، در حین جابجایی از یک کلونی به کلونی دیگر، با محکم نگه داشتن یکدیگر (اردو زنی)، از بدن های خودشان یک لانه  ی موقتی می سازند

مورچه  های بافنده کارگر، لانه ها را با اتصال برگ درختان به یکدیگر می سازند، آن ها ابتدا برگها را به کمک پل هایی از کارگرها، نزدیک یکدیگر می آورند، سپس لاروها را وادار می کنند تا در حین حرکت در امتداد گوشه  برگ ها، ماده ی نرمی تولید کنند، این ماده به نگه داشتن برگ ها در کنار هم و ساخت کلونی کمک می کند

گونه خاصی از مورچه ها، لانه هایی می سازند که دمای داخل کلونی را تقریباً ثابت نگه می دارد، این دما به رشد و نمو لاروها کمک می کند، این مورچه ها، دمای لانه را با انتخاب مکان، مواد سازنده ی لانه، کنترل تهویه و حفظ گرمای حاصل از تابش اشعه ی خورشید، فعالیت و متابولیسم مورچه ی کارگر و در برخی لانه های مرطوب، فعالیت های میکروبی موجود در مواد سازنده ی لانه، کنترل می کنند

مورچه های به شدت فرصت طلب

برخی از گونه های مورچه، مانند گونه هایی که از حفره های طبیعی استفاده می کنند، موجوداتی فرصت طلب هستند،آن ها از آب و هوای منطقه ای بسیار کوچک در داخل منازل انسان و دیگر ساختارهای دست ساز، استفاده می کنند تا ساختارهای لانه خود را در آنجا مستقر کنند

کشت و پرورش غذا

اکثر مورچه ها، شکارچی، مردارخوار و گیاهخوارهای غیر مستقیم همه فن حریف هستند، اما تعداد کمی از آن ها شیوه های خاصی برای بدست آوردن مواد غذایی، ایجاد کرده اند، بسیاری از گونه های مورچه که گیاهخوار غیر مستقیم هستند، برای هضم غذای خود، بر همزیستی تخصص یافته با میکروب های روده شان متکی می باشند

مورچه های برگ بر منحصراً از قارچی تغذیه می کنند که فقط در داخل کلونی  آن ها رشد می کند، این مورچه ها دائماً برگ ها را جمع آوری کرده و آن ها را به کلونی می برند، سپس برگ ها را به قطعات کوچکتری برش داده و از آن ها برای تغذیه قارچ های درون کلونی استفاده می کنند

هر مورچه کارگر این کلونی در انجام وظایف متناسب با اندازه  وتوانایی خود، تخصص یافته است، بزرگ ترین مورچه ها، ساقه ها را می برند، کارگرهای کوچک تر، برگ ها را برش می زنند و کوچک ترین مورچه ها از قارچ ها نگهداری می کنند

مورچه های برگ بر موجوداتی فوق العاده حساس هستند، آن ها می توانند واکنش قارچ، به مواد گیاهی مختلف را بسنجند، ظاهراً این واکنش را از سیگنال های شیمیایی قارچ ها تشخیص

می دهند، مثلاً اگر مشخص شود که نوعی برگ برای قارچ، سمی است؛ مورچه ها دیگر آن را جمع نخواهند کرد، مورچه ها با رساندن این برگ ها به قارچ ها، باعث رشد قارچ شده و سپس، از قارچی که پرورش داده اند جهت هضم غذا و موراد مختلف استفاده میکنند

رفتار و اکولوژی مورچه ها

ارتباطات

مورچه ها از طریق فرومون ها، اصوات و لمس با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند، استفاده از فرومون ها به عنوان سیگنال های شیمیایی در مورچه ها، در مقایسه با دیگر گروه های پرده بالان، پیشرفته تر است

مشابه دیگر حشرات، مورچه ها بوها را با آنتن های بلند، باریک و متحرک خود حس می کنند، این آنتن ها اطلاعاتی در مورد جهت و شدت بوها، فراهم می کنند، از آنجا که بیشتر مورچه ها روی زمین زندگی می کنند، ردهای فرومونی خود را روی خاک برجای می گذارند، این ردها توسط سایر مورچه  ها دنبال می شود

در گونه هایی که به شکل گروهی کندوکاو می کنند، هر مورچه آذوقه جویی که غذا می یابد، مسیر برگشت به سمت کلونی را علامت گذاری می کند، این رد، توسط سایر مورچه ها دنبال

می شود و این مورچه  ها حین حمل غذا به سمت کلونی، مسیر را برای فرستادن نیروهای بیشتر، تقویت می کنند

وقتی منبع غذایی رو به اتمام می رسد، هیچ رد جدیدی توسط مورچه هایی که برمی گردند، نشانه گذاری نمی شود و بو به آرامی از بین می رود

مورچه ها با تغییرات محیط زیست ارتباط برقرار کرده و با آن سازش می یابند

به عنوان مثال، وقتی مسیر مشخص برای یک منبع غذایی، توسط مانعی مسدود می شود، آذوقه جوها مسیر را برای کشف راهی جدید، رها می کنند

پس از یافتن یک مسیر جدید، کوتاه ترین مسیر برگشت را نشانگذاری می کنند، مسیرهای موفق، توسط مورچه های بیشتری دنبال می شود و تدریجاً بهترین مسیر شناسایی می شود

مورچه ها از فرومون ها فقط برای مسیریابی استفاده نمی کنند، یک مورچه ی له شده، فرومون هشدار منتشر می کند، این هشدار، مورچه های مجاور را وارد فاز حمله کرده و مورچه های بیشتری را از مسیرهای دورتر جذب می کند

برخی گونه های مورچه، فرومون های جوسازی ترشح می کنند تا مورچه های دشمن را گیج کرده و بین آنها جنگ راه بیاندازند

همچنین، فرومون ها از طریق ترکیب با غذا، مبادله و اطلاعات را در کلونی منتقل می کنند، این امر به مورچه ها، امکان انجام وظیفه های گروهی همچون کند و کاو کردن یا حفظ لانه را می دهد

حتی در برخی گونه ها وقتی ملکه ی غالب، تولید فرومون خاصی را متوقف می سازد، کارگرها شروع به پرورش ملکه های جدید در کلونی می کنند

برخی مورچه ها با مالیدن قطعات گاستر و آرواره های خود، صداهایی تولید می کنند، تصور بر این است که شاید این صداها برای ارتباط برقرار کردن با اعضای کلونی، یا با دیگر گونه ها استفاده شود

مورچه ها با گاز گرفتن و در بسیاری از گونه ها، با نیش زدن و یا اغلب، تزریق یا پاشیدن مواد شیمیایی مانند فرمیک اسید در مورچه های فرمیسین و آلکالوئیدها - پیپِریدین در مورچه های آتشین

و انواع ترکیبات پروتئینی در سایر مورچه ها، برای دفاع و حمله، استفاده می کنند

علاوه بر دفاع در برابر شکارچیان، مورچه ها نیاز دارند از کلونی های خود در برابر عوامل بیماری زا محافظت کنند، برخی مورچه های کارگر بهداشت کلونی را حفظ کرده و فعالیت هایی شامل کفن و دفن عضو مرده لانه را انجام می دهند

ساختار لانه ها با معماری استادانه، کلونی را از خطرات فیزیکی مانند سیل و بالا رفتن زیاد دما، حفظ می کند، با این وجود مورچه های کارگر در برخی از گونه ها، با نوشیدن آب داخل لانه، به سیل واکنش نشان می دهند و آن را به بیرون می رانند

یادگیری

بسیاری از جانوران می توانند از طریق تقلید کردن، رفتارها را بیاموزند، سوای از پستانداران، مورچه ها، تنها جاندارانی هستند که در آن ها آموزش تعاملی دیده شده است

یک مورچه جستجوگر آذوقه و باتجربه، یک جفت مورچه بی تجربه ی را از طریق راه رفتن سریع پشت سر همی، از لانه به سمت غذای تازه پیدا شده، هدایت می کند، مورچه دنبال کننده بی تجربه، دانش مربوط به آذوقه یابی را از طریق مربی برجسته ی خود کسب می کند، مورچه ی مربی واقعاً به پیشرفت دنبال کننده حساس است؛ و حرکات خود را بر اساس حرکت مورچه دنبال کننده کند یا سریع می کند

آزمایشات کنترل شده بر روی کلونی های مورچه، نشان داده که ممکن است نقش یک مورچه در کلونی بر اساس تجربه ی قبلی او تغییر کند

برای اثبات این موضوع، نقش دو گروه از مورچه های کارگر کاملا مشابه، در جمع آوری غذا مورد بررسی قرار گرفت، به یک گروه دائماً طعمه داده شد؛ در حالیکه مطمئن شدند گروه دیگر در یافتن غذا شکست می خورد، در نتیجه، اعضای گروه موفق، به کار کاوشگری غذا ادامه دادند؛ در حالی که گروه شکست خورده، پس از 1 ماه، به مراقبت از نوزادان مشغول شدند

نگاه دقیق به رفتار مورچه ها